اگر از جمله افرادی باشید که با نرم‌افزارهای گرافیکی همچون فتوشاپ کار کرده‌اید باید با فرمت‌های مختلف تصاویر آشنا باشید و بدانید که در دنیای دیجیتال تصاویر از حیث اجزای تشکیل دهنده به دو دسته اصلی تصاویر پیکسلی (بر پایه بیت مپ) و تصاویر وکتوری (بر پایه بردار) تقسیم‌بندی می‌شوند.
اما این دو دسته چه تفاوتی با هم دارند و کدام نسبت به دیگری برتر است؟ ما امروز در این مقاله قصد داریم به همین مطلب بپردازیم.
برای همین منظور ابتدا به بررسی تصاویر پیکسلی می‌پردازیم.
تصاویر پیکسلی (Raster)
– ببخشید دوربین گوشی شما، چند مگاپیکسله؟
شما قطعا توسط افراد مختلف این سوال را بارها شنیده‌اید؟ کلمه پیکسل در این سوال دقیقا چیزی است که ما قصد داریم آن را بررسی کنیم.
وقتی شما عکس گرفته شده توسط دوربین یا تلفن همراه را به اندازه کافی زوم کنید، متوجه خانه‌های مربعی بسیار زیادی می‌شوید که هر کدام دارای یک رنگ و اطلاعات خاص خود است و از ترکیب این خانه‌های مربعی یک عکس دیجیتال به وجود می‌آید. این خانه‌های مربعی در واقع همان پیکسل هستند.
وقتی صحبت از مگاپیکسل می‌کنیم یعنی تعداد پیکسل‌های یک عکس دیجیتالی را بر میلیون تقسیم می‌کنیم به عنوان مثال وقتی می‌گوییم 21 مگاپیکسل یعنی این دوربین توانایی گرفتن عکس با 21 میلیون پیکسل (همان خانه‌های مربعی) در یک اندازه خاص را دارد و هر چقدر این عدد بزرگتر باشد قطعا جزئیات بیشتری توسط دوربین ثبت می‌شود.
البته باید یادآوری کنیم که 21 مگاپیکسل تعداد ضرب پیکسل‌های موجود در عرض و طول عکس دیجیتال است.
پس پیکسل به چیدمانی از خانه‌های مربعی شکلی بسیار کوچکی گفته می‌شود که تنها با بزرگ‌نمایی تصویر، قادر به دیدن آنها هستیم و در نهایت در کنار هم یک تصویر را تشکیل می‌دهند.
هر کدام از این خانه‌های مربعی شکل تنها دارای رنگ و اطلاعات خاص خود بوده و با کنار هم قرار گرفتن تعداد زیادی از آنها، تصویری با کیفیت بالا به دست می‌آید که هر چه تصویر را بزرگتر کنیم، پیکسل‌ها بیشتر دیده شده و تصویر جزئیات خود را از دست می‌دهد به طوری که لبه‌های آن به حالت دندانه‌دار تبدیل می‌شود. در همین جاست که ضعف تصاویر پیکسلی که به آنها رستر Raster نیز می‌گویند، آشکار می‌شود یعنی این تصاویر توانایی بزرگ کردن اندازه عکس با حفظ کیفیت را نداشته و هر چقدر اندازه تصاویر را زیاد کنیم پیکسل‌ها هم به همان اندازه بزرگ شده و کیفیت از دست می‌رود و اصطلاحا می‌گوییم تصویر شطرنجی شده است.
یکی دیگر از ضعف‌های تصاویر پیکسلی، افزایش حجم فایل با افزایش اندازه آن است که ممکن است در هنگام ارسال تصاویر از طریق شبکه اینترنت و یا اشکال فضای ذخیره‌سازی ما را دچار مشکل کند.
فرمت‌های زیادی در زمینه تصاویر پیکسلی، وجود دارند که قابل ویرایش در اکثر نرم‌افزارهای گرافیکی رایج می‌باشند که می‌توان از فرمت‌های TIF، JPG، BMP، PNG، PSD، GIF به عنوان شناخته شده‌ترین فرمت‌های این نوع تصاویر یاد کرد.
اگر با فرمت‌های تصاویر آشنا نیستید پیشنهاد می‌کنیم نگاهی به مقاله فرمت‌های فایل در فتوشاپ بیندازید.
تصاویر وکتوری (Vector)
پس از آشنایی با تصاویر پیکسلی وقت آن رسیده به بررسی تصاویر وکتوری نیز بپردازیم.
حتما تا به حال در کلاس درس ریاضیات با مفهوم بردار آشنا شده‌اید، تصاویر وکتوری (Vector) با تشکیل شدن از خطوط و منحنی‌های هندسی دقیقا از همین مفهوم پیروی می‌کنند یعنی این تصاویر به واسطه محاسبات ریاضی و بردارها در قالب شکل‌های مختلف مانند نقاط، خطوط، منحنی‌ها، دایره‌ها، چند ضلعی‌ها و … ذخیره می‌شوند.
حتی رنگ و سایز این تصاویر نیز به آیتمی مانند پیکسل وابسته نبوده و همگی بر پایه مفاهیم ریاضی تعریف و ذخیره می‌شوند و از آنجا كه وکتور بر اساس فرمول هر بار نقاشی می‌شود به همین دلیل این تصاویر با تغییر اندازه؛ کیفیت، جزئیات و وضوح خود را از دست نمی‌دهند.
بیشترین کاربرد تصاویر وکتوری برای استفاده در طراحی لوگو، مدل‌های صنعتی، آیکون، شخصیت‌های انیمیشنی، طراحی وب و مواردی از این دست است که البته مانند تصاویر پیکسلی ضعف‌هایی هم دارد.
اولین ضعف این نوع تصاویر غیرواقعی بودن آن است (هر چند ممكن است بسیار شبیه به تصاویر واقعی ساخته شده باشند) چرا که در این روش ایجاد تصاویر، جزئیات کمتری نسبت به تصاویر پیکسلی می‌توان به دست آورد و ایجاد افکت و جلوه‌های تصویری مثل انعکاس، سایه، نور و … نیز کار سختی بوده و تنها با اضافه کردن اجزای تصویر جداگانه می‌توان آنها را به وجود آورد که این مسئله واقعی بودن تصاویر را بیشتر تحت شعاع قرار می‌دهد.
مشکل بعدی که وجود دارد دشوار بودن ایجاد این نوع تصاویر است، چرا که ساخت تصاویری از این دست مهارت بالا در کار با نرم‌افزارهای گرافیکی را می‌طلبد در حالیکه تصاویر پیکسلی را می‌توان با گرفتن عکس توسط دوربین یا تلفن همراه و حتی اسکن تصاویر بدون هیچ زحمتی به وجود آورد.
از رایج‌ترین فرمت تصاویر وکتور می‌توان به SVG, Ai, EPS, PDF, SWF اشاره کرد.
سخن پایانی
همانگونه که مشاهده کردید نمی‌توان برتری خاصی بین این دو نوع تقسیم‌بندی تصاویر قائل شد چرا که هر یک کارآیی خاص خود را داشته و استفاده از آن بستگی به کار و هدف شما دارد اما نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که هر چیزی را در جای صحیح و به شکل صحیح استفاده کنیم.
